Nếu hỏi cách làm việc agile - linh hoạt có cần thiết không thì cũng giống như đi hỏi tại sao thế giới lại sinh ra công nghệ blockchain và mô hình DeFi (decentralized finance - tài chính phi tập trung). Đơn giản vì mấy thứ tập trung nó có thời của nó, hồi xưa nó work bây giờ nó khập khiễng rồi. Đừng tới đây hỏi blockchain là gì và DeFi là gì nha. Google tìm hiểu liền đi mọi người. Thời nào rồi!
Một ngày đẹp trời thế giới chuyển sang mô hình số, càng ngày càng căng thẳng, rồi đại dịch đến, và chuyển đổi số tăng tốc một cách ép buộc và nghiệt ngã. Người ta hốt hoảng nói về mô hình mới, mô hình số, tự động hoá, văn hoá dữ liệu, nhân sự phải có kỹ năng số không thì thua trắng tay trong cuộc đua về tương lai. Tất cả những thứ đó ùn ùn đổ ập xuống những con người và hệ thống đã quen với guồng quay tập trung và truyền thống. Và nó tuyên bố, now or never - thay đổi liền ngay bây giờ hoặc là sẽ không còn cơ hội nào để xỏ giày cho tương lai nữa. Giờ làm việc phải agile - linh hoạt, nghĩa là cơ cấu tổ chức phi tập trung, các team làm với nhau theo dự án (project-based), cộng tác ì xèo giữa các phòng ban, tập trung vào những dự án làm thay đổi DNA, chuyển đổi mô hình, chuyển đổi tư duy, số hoá mọi qui trình nội bộ, xây dựng văn hoá dữ liệu, tập trung vào CX - customer experience - trải nghiệm khách hàng xuyên suốt từ online tới offline, xây dựng và phát triển sản phẩm mới, sản phẩm số (digital product), xây dựng những kênh tiếp cận khách hàng mới, vv. Vậy, có nghĩa là toàn bộ những gì chúng ta đã từng quen thuộc và yên ổn với giờ phải tạm gác qua một bên, kéo nhau thay đổi cách tiếp cận từ sếp tới lính, từ hậu phương ra tiền tuyến, không phân biệt phòng nào ban nào, tất tần tật phải chuyển đổi cùng một lúc, vừa tư duy vừa tim vừa não vừa tay chân.
Nói tới đó thì ai cũng hiểu nó là một bài toán super khó không dành cho tất cả mọi người. Agile is not for everyone. Vì vừa phải chạy thục mạng, vừa phải học, vừa phải thử nghiệm & cải tiến, vừa phải xếp cờ lại, vừa phải đánh bại cái sự ù lì, tư duy đóng, thói quen an toàn, lối mòn của cả một tổ chức, cả một tập thể, đặc biệt là của những con người đầy tự hào về kinh nghiệm quá khứ huy hoàng…. Bài toán này ai giải được thì mình phải ngả mũ chào, vì họ là true leader - nhà lãnh đạo thật sự, nhà lãnh đạo tương lai, và là kẻ thay đổi cuộc chơi cho doanh nghiệp, tổ chức của mình. Again, cũng phải nhắc lại là, game chuyển đổi mô hình tổ chức và vận hành sang agile là game khó, và nó không dành cho tất cả mọi người. Chỉ có 1 cách, all-in - làm cho tới không hề ngoảnh đầu hay là thất bại chứ không có nạc nạc mỡ mỡ được. Đã làm thì phải quyết tâm, point of no return - chiến tới cùng, phá sập cây cầu phía sau để không còn đường lui, ai không theo nổi rớt xuống sông thì chịu chứ cũng không có cách nào bảo toàn lực lượng 100% được. You’re on or you’re off - Đội ngũ chỉ có 2 lựa chọn, hoặc là lên xuồng hai là xuống thuyền. Hệ thống không dung nạp kẻ ba phải miệng nói thay đổi nhưng cái đầu thì đóng kín. Quá sức khó phải không? Cho nên, game này đòi hỏi người lãnh đạo phải vừa là tướng biết xếp cờ quánh trận, vừa là futurist - nhà tương lai học hiểu biết hết những công nghệ và mô hình mới, vừa là hoa tiêu trưởng lái con tàu về bờ bến mới, vừa mentor người hướng dẫn cho đội ngũ bước vào tương lai, vừa là phụ huynh EI cao rất yêu thương nhưng cũng push con cái mình hết cỡ, vừa là Dương Lễ xuống tay thiệt ác vì tương lai tốt lành cho bạn tâm giao.
Lãnh đạo vậy, không phải là dễ kiếm, đặc biệt là để giải bài toán phức tạp của mô hình tập trung nhiều tầng, vận hành theo từng cái thùng đóng chặt, chậm chạp cồng kềnh, truyền thống nặng nề, thiếu kiến thức và kỹ năng tương lai, thiếu kết nối và cộng tác, mặt mày của ông lớn nhưng khả năng không bằng ông nhỏ. Từ đó sẽ sinh ra chuyện áp dụng mô hình agile một cách thời thượng, hô hào về nó, biểu diễn bằng sự kiện và phong trào, nhưng thực chất vẫn là con tàu Titanic đang chìm dần trong buổi tấu nhạc lung linh. Nên đã làm, thì phải hands-on, chân lấm tay bùn hò hét chiến đấu, tay kiếm chém chéo chéo nhưng đầu thay đổi binh pháp liên tục và nhanh như chớp theo sự biến chuyển của môi trường. Không có cỡi ngựa xem hoa. Không có hoa hồng và champagne. Không có tao nhã thời thượng gì ở đây hết cả. Nghe không là thờ hết muốn nổi rồi. Cho nên, làm thiệt nó khác biểu diễn là ở đó.
Mà thôi, đương nhiên là phải agile mới chuyển động nổi với tốc độ ánh sáng của thế giới hiện nay, không thì nghỉ một đoạn nhập cốc tu dưỡng lại đi cho nội công thêm phần thâm hậu. Lao ra hay lui về reset lại là tuỳ theo hoàn cảnh và giấc mơ của mỗi người, mỗi tập thể, mỗi tổ chức. Nhưng làm gì thì làm, thế kỹ này chỉ dành cho những kẻ đầu học, tay làm, tâm chuyển đổi.