CÂM MỒM, MỞ NÃO - MIND OPEN, MOUTH SHUT

Mình học được trong một buổi huấn luyện về kỹ năng giao tiếp một cụm từ theo mình suốt cuộc đời, đó là “Mind open - Mouth shut”. Nói cho nó bình dân là “Câm miệng lại & mở não ra”. Nghe hơi thấy ghét và thấy sốc nhưng ngẫm lại thì nó đúng như vậy đó. Chớ giờ mọi người nghĩ đi, muốn nói cho nó theo đúng flow câu chuyện, nói cho nó relevant - liên quan tới những gì người đối diện quan tâm hay coi trọng thì trước hết phải nghe coi người ta nói cái gì trước chứ. Nếu mình toàn cướp sân khấu, xong nói cho đã cái mớ khoe mẽ và cái sự gọi là “hiểu biết” ngạo nghễ của mình thì thời gian và không gian đâu cho người khác nói. Và đừng quên đây là một cuộc đối thoại chớ không phải sân khấu hài độc thoại của ai. 

Như vậy thì từ 1 câu nói, mình thấy có 3 kỹ năng phải học để có thể bắt đầu giao tiếp tốt. Một là EI - Emotional Intelligence - Trí thông minh cảm xúc. Hai là kỹ năng lắng nghe chủ động. Và ba là Growth Mindset - Tư duy mở. Đương nhiên, sau khi có mở đầu tốt bằng 3 kỹ năng này thì mình cần có kỹ năng nói, kỹ năng đặt câu hỏi, vv. Nhưng để bắt đầu thì không bao giờ là nói mà chủ yếu là nghe một với trái tim thấu cảm và đầu óc không phán xét. 

Why EI? Tại sao lại cần trí thông minh cảm xúc trong giao tiếp?

Đơn giản lắm, vì đời này ai cũng thích nói chớ chẳng mấy người chịu nghe. Ai cũng lo PR cho bản thân, lo bán hàng, lo treo cái ego to bự của mình trước mõm mỗi ngày cho đã cái nư của cái tôi ích kỷ. Con người sinh ra default - mặc định là ích kỷ mà. Ai cũng vậy hết á, không trừ một ai. Cho nên, bạn cũng đừng vội chối ba chối bảy. Tất thảy chúng ta đều giống nhau. Đã là người sẽ ích kỷ. Sinh ra là giống nhau. Tôi cũng vậy. Bạn cũng vậy. Cái khác ở đây là hoàn cảnh tạo nên tính cách. Nếu ai đó sinh ra trong gia đình có truyền thống chiến đấu với cuộc đời để dành hết về mình, không thèm để ý hay giúp đỡ gì ai, chỉ khư khư lo cho cái sự an toàn, sung túc, ăn trên ngồi trước của bản thân thì, làm sao đưa trẻ trong nhà nó học được cái gì khác hơn cho được? Rồi đứa trẻ đó nếu nó lớn lên trong cái làng cái xóm, cộng đồng toàn những người quánh nhau đổ máu để giành lấy hơn thua, làm sao nó học được thứ gì khác ngoài việc xô người khác ra, đạp lên người phía trước để giành lấy sự lợi lạc cho mình? Mà đã ở trong cái hương như thế thì làm sao biết thấu cảm? Mà không biết thấu cảm thì làm sao hiểu người hiểu ta? Mà không hiểu người hiểu ta thì làm sao giao tiếp?

Hiểu người hiểu ta, quản trị được bản thân và quản trị được quan hệ xã hội thì gọi là có EI - Trí thông minh cảm xúc. Không có thứ gì quan trọng hơn cái skill này. Nó được gọi là meta skill = loại kỹ năng làm nền tảng cho những kỹ năng khác phát triển. Không có nó thì mang mấy thứ kỹ năng khác vô người cũng như không vì nó đâu có đất để phát triển. Ví dụ, không có EI thì làm sao học cách lắng nghe? Mình lo nói và phát loa thông báo về cái sự hay ho của bản thân không thì hơi sức đâu mà quan tâm tới người đối diện? Cho nên, muốn rèn được cái skill lắng nghe chủ động thì trước hết phải lót nền bằng EI - trí thông minh cảm xúc. 

Nghe chủ động là nghe kiểu gì?

Lắng nghe chủ động là một kỹ năng quan trọng để hiểu đúng, hiểu rõ thông điệp của người khác. Để luyện tập lắng nghe chủ động, các bạn lưu ý:

- Dành thời gian lắng nghe nhiều hơn nói

- Đừng trả lời một câu hỏi bằng một câu hỏi khác

- Đừng kết thúc câu nói của người khác giùm người khác

- Tập trung vào người đối diện. Đừng tập trung vào bản thân

- Tập trung nghe điều người khác đang nói. Đừng nghĩ về những điều họ muốn

- Lặp lại điều người khác nói bằng một cách diễn giải khác để chắc chắn là bạn đang hiểu đúng

- Lắng nghe xong rồi mới nghĩ về điều mình cần phản hồi. Đừng suy nghĩ cách trả lời khi người ta đang nói

- Hỏi thật nhiều

- Đừng bao giờ cắt ngang

- Đừng ghi chú khi người khác đang chuyển tải xúc cảm

Chìa khoá đâu để mở “Tư duy mở”?

Trong cuốn “Tôi, Tương lai & Thế giới”, tôi dành nguyên một chương sách để viết về kỹ năng này. Again, nó là meta skill - kỹ năng lót nền cho những kỹ năng khác phát triển. Không có nó thì hầu hết các kỹ năng mềm khác mà bạn học không có cách nào trụ lại được. Nó là mảnh đất màu mỡ để nuôi lớn các kỹ năng quan trọng khác. Cho nên, mình phải bồi đất cho màu mỡ đã, rồi thì mình mới đi dặm thêm skill này skill khác lên trên như là đi cấy lúa vậy. Vì đã viết quá nhiều về tư duy mở trên blog lẫn trong sách rồi nên tôi sẽ không lặp lại ở đây. Các bạn muốn ôn tập thì tìm lại sách hay search lại trên blog nhé. Tôi chỉ dán lại định nghĩa thế nào là tư duy đóng và tư duy mở để nhắc bạn nhớ lại ở đây.

Người có tư duy đóng (fixed mindset) tin rằng họ là họ, vậy đó, đã đóng khung, chịu không chịu thì thôi, không thể thay đổi được. Điều này làm cho họ rất khó khăn khi phải đối mặt với thử thách hay đối diện với những điều có vẻ như là to lớn quá, bản thân họ không giải quyết nổi, làm cho họ cảm thấy mất hy vọng hay bất lực. 

Ngược lại, người có tư duy mở và cầu tiến (growth mindset) tin rằng chỉ cần mình cố gắng, thay đổi là có thể tiến bộ hơn. Với thái độ này, dù IQ có thấp hơn, họ vẫn trở nên thành công hơn so với kẻ bảo thủ. Người cầu tiến, họ vui vẻ chấp nhận thử thách, xem thử thách như cơ hội để họ học hỏi được những cái hay cái mới. Khi gặp khó khăn hay thất bại, thái độ của người có tư duy mở là “Ồ cách này không xong. Vậy mình thử cách khác.” Đối với họ, thất bại chỉ là thông tin cần xử lý.

Rồi, chỉ cần nhớ câu “Câm mồm, mở não” là đủ để gợi nhớ tất cả những gì mình cần làm để bắt đầu một sự giao tiếp tốt. Hôm nay, có khi là ngày tốt để mình coi lại xem trước giờ mình có câm được mồm và mở được não hay chưa. Nếu chưa thì mình sẽ rèn kiểu gì đây để bắt đầu hành trình giao tiếp xịn sò, giúp mình kết nối được với cộng đồng và thế giới….