Đừng hiểu lầm! Học lý thuyết vẫn phải học, nhưng không phải để thi cử gì ở đây, mà để có thể systemize - hệ thống hoá những gì mình học thành nền tảng vững chắc giúp cho mình xây nhà kiểu gì sau này cũng OK hết. Muốn xuất chiêu thì phải có học, có rèn luyện, biến nó thành nội lực và bản năng, thì gặp từng trường hợp khác nhau mới sáng tạo và ứng phó được. Mà xuất chiêu xong cũng phải biết thu về, chứ đâu thể lao ra đánh mà không biết lúc nào cần tiến lui hay thu binh lại. Học là đương nhiên. Học lý thuyết là cần thiết. Nhưng…
Từ nhiều đời này tất cả chúng ta đều biết học và hành nó cách xa nhau lắm, nhất là ở Việt Nam. Các bạn học ra trường xong, vào môi trường đi làm, phải học lại rất rất nhiều thứ từ những điều đơn giản nhất như viết email, tổ chức công việc, quản trị bản thân, vv. Rất nhiều khi, mấy thứ bạn đã học nó không thấy có liên quan gì tới công việc bạn đang hay sẽ làm. Lý thuyết và thực tế nó cách xa nhau dữ lắm. Và lỡ rơi vào thế kỷ 21 kỳ lạ này thì mọi thứ lại càng lật nhào, càng nhiều sự vô lý, càng không canh vào đường cũ mà đi được nữa. Và học của thế kỷ này lại càng đòi hỏi phải học qua làm, learning by doing - vì chỉ có thật sự chạm tay và bùn, nhúng tay vào việc, triển khai thực tế các ý tưởng ngỡ là siêu việt trong đầu ra thực tế thì người ta mới hiểu cái gì làm được và cái gì nghĩ cho vui chớ làm nó không ra. Tại sao tỷ lệ thất bại của startup là đâu đó 90%? Đơn giản vì từ nghĩ tới làm nó cách nhau rất xa. Có người nghĩ hay nhưng làm không ra. Có người nghĩ vậy nhưng làm vô thực tế mới thấy nó đụng chuyện tùm lum. Có người nghĩ tới nhưng làm không đủ quyết tâm và kiên trì. Có người tưởng vậy theo lý thuyết nhưng sự thật bao giờ cũng phủ phàng hơn như thế.
Cho nên, thời này đừng nói lý thuyết và dẫn chứng trong sách nữa. Muốn dẫn, hãy dẫn bằng chính trải nghiệm của bạn, bằng những vết sẹo chưa lành của bạn, bằng thực tế lên bờ xuống ruộng khi tham gia vào các dự án của bạn. Còn người học, thì cách tốt nhất để biết thứ mình học nó có work hay không là học từ đôi tay, khi tham gia làm, khi thực tế triển khai, khi đụng vấn đề nan giải trong thực tế. Cho nên, học là Learning by doing - học qua dự án, qua triển khai thực tế, qua dấn thân thực hiện, qua việc tháo gỡ từng nút thắt vấn đề khi đối mặt. Rồi chính thực tế và vấn đề sẽ đặt ra cho bạn những đề bài để suy nghĩ, nghiên cứu, tìm tòi, sáng tạo, để tìm ra những mô hình, giải pháp mới giải quyết dứt điểm và ngăn ngừa vấn đề xảy ra. Phải học, nhưng là học phương pháp tư duy cho nó sáng tạo. Phải học, nhưng là học phương pháp giải quyết vấn đề sáng tạo. Phải học, nhưng là chuỗi hoạt động không ngừng của xác định vấn đề, giải pháp, thử nghiệm, cải tiến, triển khai, và cứ thế mà làm hoài không bao giờ ngừng lại. Học là như vậy, là hành động, là dấn thân, là không ngừng phát kiến, là đã làm thì sẽ làm cho tới, không bao giờ chùn bước trước bất kỳ cản trở nào. Học là hành động!
Khái niệm học của thời này nó khác như thế. Cho nên dù là trường học, học viện hay tổ chức doanh nghiệp kiểu gì đi chăng nữa, việc học qua dự án là cách tiếp cận tất yếu. Chúng ta không còn thời gian để ngồi đó dạy và học lý thuyết tính bằng năm trời rồi sau đó chờ xem học xong thì người học sẽ làm được thứ gì. Giờ học chính là giờ tư duy, suy nghĩ, tạo ra ý tưởng, thử nghiệm và triển khai thực tế. Pilot mà thấy nó hỏng thì lý thuyết nó sai cần phải sửa. Pilot mà thấy nó khó khăn thì phải xem lại mình có nghĩ nhiều quá đến mức xa rời thực tế hay không. Pilot mà thấy nó có cửa thì sấn tới sấn tới và cải tiến cho nó xịn hơn mỗi ngày, mở ra cho nó những chân trời mới hào hứng hơn. Chính trải nghiệm đó là trải nghiệm học hiệu quả nhất. Chứ ngồi đó đọc lý thuyết thì 3 đời sau vẫn chưa hiểu vì sao nó phải thế và lỡ làm thế thì nó có ra kết quả hay không. Tính mình thực tế nên rất sợ những bó slide dài ngoằng ngoèo, những thứ lý thuyết dày cộm và những từ ngữ cao siêu, sáo rỗng. Học, với mình cần phải được hiểu khác đi, hiểu mới, hiểu bằng cách thay đổi quyết liệt cách tiếp cận thế kỷ 21. Bằng không, sẽ lại là hàng vạn giờ dạy dạy học học một cách phun phí thời gian không để lại ảnh hưởng gì.
Mình là người phi truyền thống, nên luôn đưa ra những góc nhìn phi truyền thống. Tất cả chỉ là lựa chọn mà thôi, không có sai đúng gì ở đây. Thứ gì nó work cho mình thì nó work cho mình vậy thôi. Tự ai người đó cũng phải đưa ra quyết định và lựa chọn cho bản thân. Không ai làm giùm ai được cả.