Giờ này giấc này, mấy bài lý thuyết nghe thiệt hay vể xây dựng nền tảng chuyên nghiệp đương nhiên vẫn cực kỳ relevant - liên quan. Tuy nhiên, ngồi trong lò lửa ai chẳng mong có một cơn gió lành lướt qua cứu rỗi. Cho nên, thôi tạm dẹp qua các phim bộ lý thuyết dày cộp của thời bình để đi thẳng vào chữ how thời chiến. Cứ tạm coi như là bạn đã hiểu chữ why - ý là tại vì cái cớ gì mà bạn phải tư duy lại, chuyển đổi tận gốc mô hình kinh doanh, thay đổi hoàn toàn cách tiếp cận bán hảng và re-set lại tư duy quản trị nội bộ.
Sau một thời gian lên bờ xuống ruộng chia sẻ, làm việc với các doanh nghiệp vừa & nhỏ Việt Nam, tui xin tóm lược lại những chìa khoá tâm thế chính mà tui rút ra từ bài học thực tế và từ góc nhìn của người đi xây lâu đài trên cát, hy vọng sẽ giúp được ai đó ở ngoài kia.
1. Đừng làm gì nửa vời. Hãy đi tìm thầy: khi nhắc chữ thầy, tôi ngụ ý cả tâm và thân. Bạn chỉ có thể học khi bạn trust - tin tưởng người đang hướng dẫn. Nếu không, bạn sẽ chỉ lo phòng vệ, nghi ngờ, sợ bị lừa nên nửa nghe nửa bán tín bán nghi. Khi ở trong trạng thái đó, bạn áp dụng nửa vời, ứng dụng tủn mủn không toàn diện, không triệt để thì chẳng có thứ gì ra món gì. Xong bạn lại cau mày, đó thấy chưa, không tin ai được. Trên thực tế, không làm gì hết, không thay đổi gì hết có khi còn tốt hơn là thay đổi nửa vời. Cứ bình tĩnh. Tìm đúng thầy & học cách tin tưởng thì mọi thứ sẽ nhanh gấp vạn lần so với chuyện một bước tới tám bước lui.
2. Shut up & listen - Khóa mồm lại để lắng nghe: khi bàn về một vấn đề, ý tưởng, khái niệm gì đó mới mà bạn không rành, ví dụ D2C (direct to consumers - cách bán hàng trực tiếp từ brand đến người tiêu dùng cuối), nên lắng nghe cho hết ý kiến của nhiều người, từ nhiều góc nhìn, đặc biệt là người có trải nghiệm thực tế, để hiểu cho tường tận đã. Khoan hãy mở mồm ra tranh cãi, chê bai, ý kiến ý cò, bàn ra, chỉ trích, vv khi bạn còn chưa hiểu rõ. Cái này khó, vì người Việt đó giờ có thói quen nhanh nhẩu đoản, ùn ùn nhảy vào bàn như đúng rồi trong nhiều chủ đề mà bản thân không hiểu miếng nào.
3. Thiết lập chế độ sandbox: trong startup có từ sandbox - nghĩa là khoanh vùng phạm vi thoải mái thử nghiệm cho một cái gì đó mới, đặc biệt là thứ mà mình mù tịt chả biết áp dụng xong nó sẽ ra sao. Người cũ, tổ chức cũ mà kiu làm cái mới thì đương nhiên sẽ sợ chết khiếp. Sợ, thì hoặc là bàn ra không dám làm, hoặc là vừa làm vừa liếc ngoáy nên làm hông tới. Đàng nào cũng hết phim. Cho nên, đóng khung nỗi sợ hãi vào cái sandbox. Khoanh vùng 1 khu vực ứng dụng, nhưng mà cho làm thoải mái, làm tới nơi mới biết được hay không, bại hay thành.
4. Tham khảo, nhưng đừng canh mông kẻ trước mà đi: trong thời thế mỗi ngày là một ngày hết sức mới này, ai cũng lo đi thử nghiệm và tìm ra cách adapt - hiệu chỉnh tốt nhất cho tổ chức của mình. Cho nên, người ta chỉ hơn nhau ở lòng dũng cảm thử nghiệm cái mới, sự bền bỉ thử đi thử lại cho đến khi tìm ra giải pháp phù hợp nhất, và cái đầu open đến nỗi có thể lắng nghe & dung nạp mọi luồng ý tưởng, đặc biệt là góc nhìn fresh từ những kẻ ngoại đạo. Chỉ như vậy mới tạo dựng được văn hoá mở, văn hoá sáng tạo, văn hoá cộng tác không phân biệt cái quái gì. Cho nên, mạnh ai nấy thử nghiệm thôi. Điều kiện & tình trạng khác nhau. Chỉ có thể học hỏi tham khảo chớ làm sao ngồi chờ người ta thành công rồi bắt chước? Cách làm đó quá xưa rồi. Người ta ai cũng lo thử nghiệm, xong cái nào lại move on thử tiếp cái mới để thay đổi cho kịp thời cuộc. Mình không lo thử, ở đó lo canh mông thì tới lượt mình ứng dụng nó đã thành quá khứ mất rồi.
5. An toàn, nghĩa là hết phim: nếu cứ cái kiểu hồi đó tui làm vầy nè, thành công vầy nè, cái mới này chưa chứng minh thành công như tui hồi xưa nè thì chưa làm đã hết thời. Làm gỉ có ứng dụng gì mới mà hông có rủi ro. Làm gì có giải pháp đảm bảo 100% thành công. Làm gì có chuyện thất bại đương nhiên là tại người ta không theo đường này lối nọ. Thế kỷ 21 đường đi hiện ở dưới chân. Chưa đi sao biết? Chưa lạc sao tìm ra? Chưa thử chớ có đi phán xét. Và thành công, thuộc về những kẻ dở hơi, điên khùng, dám nghĩ dám làm, dám đi ngược lại đám đông để theo đuổi những điều khác biệt. Và họ, hào hứng tạo ra một thế giới mới, tạo ra luật chơi cho chính bản thân mình.
Vậy ha! Mọi thứ trên đời bắt đầu từ tâm thế của ta thôi. Bài toán sinh tồn chỉ có thể giải trong cái đầu chất đầy mâu thuẫn của mỗi người. A war is won in the mind - cuộc chiến thắng bại là nằm trong tâm trí. Muốn thắng ai thì trước hết phải chiến thắng bản thân mình.